1.    Về song thân của cha Phaolô Đạt

Theo gia phả nhận được, cha Phaolô Đạt là con của ông Đoàn Công Qui.

Còn theo sổ rửa tội ở giáo xứ Búng, ông Đoàn Công Huy và bà Nguyễn Thị Nhiệm đã sinh ra và rửa tội ở Búng bảy người con, trong đó ông Tôma Đoàn Công Tửu sinh 03/05/1877 là cùng năm sinh với cha Phaolô Đạt.

Vậy theo sổ rửa tội Búng, cha Phaolô Đạt không phải là con ông Đoàn Công Huy.

Và, trong quyển “ Les prêtres indigènes” ở Tòa Tổng giám Mục TP HCM thì cũng không có tên của song thân cha Phaolô Đạt, trong sổ này chỉ ghi cha Phaolô Đạt sinh năm 1877 ở Bình Sơn; sau đó ghi các năm Cha Phaolô Đạt chịu chức linh mục, nhậm xứ và hưu dưỡng ở Chí Hòa và năm mất.

Tóm lại, đây là vấn đề còn mở ngõ để tìm thêm tài liệu và xác minh cho đúng.

2.    Về thiên tài âm nhạc của cha Phaolô Đạt

Trong số 10 bài được trích ra thì có 2 bài

“Ớ lưỡi” có ghi “ Bố Mua 5-6-1893” và “ Tán tụng” có ghi “ tại Bố Mua 8-7-1902”.

Như vậy cha Phaolô Đạt đã sang tác bài “Ớ lưỡi” lúc 16 tuổi (1893 – 1877) trước khi chịu chức linh mục 23/09/1911 (lúc 34 tuổi) và bài “Tán tụng” được sang tác lúc 25 tuổi.

Chú ý: cả 2 bài trên được ghi là ở Bố Mua (nay là giáo xứ Vĩnh Hòa, thuộc huyện Phú Giáo, giáo phận Phú Cường). Giáo xứ Bố Mua trước đó có những người công giáo ở xứ Búng tới và là những người góp phần tạo ra giáo xứ nầy. (xem: giáo xứ Vĩnh Hòa trong Kỷ yếu giáo phận Phú Cường 1965 – 2005)

Những bài kèm theo trong quyển này được trích từ:

+ 8 bài đầu trích từ quyển “ vào cung thánh 1,2” ở Tiểu Chủng Viện Thánh Giuse, Sài Gòn, nhân dịp lễ Bách chu niên 1863 – 1963, lúc đó cha Phêrô Nguyễn là Cha phụ trách Thánh Nhạc ở Tiểu Chủng viện (Ngài xuất thân ở Lái Thiêu).

+ 2 bài cuối (Nửa đêm và Kính nguyện Chúa Thánh Thần) trích từ tuyển tập “ Thánh Ca Việt Nam, 2010”.

P.T

NHỮNG VỊ TIỀN PHONG KHỞI XƯỚNG PHONG TRÀO

HÁT TIẾNG VIỆT TẠI CÁC ĐỊA PHẬN MIỀN NAM

Bài của Đức Cha Phanxicô xaviê Trần Thanh Khâm

Đức Cha Phanxicô xaviê Trần Thanh Khâm trước kia là một “organiste” của “ Nhà thờ Đức Bà” tức “ Vương Cung Thánh Đường Sàigòn”. Ngài rất yêu Thánh nhạc và đã khuyến khích nâng đỡ Thánh nhạc cũng như các nhạc sĩ Công giáo Việt Nam rất nhiều. Ngài có quan niệm rộng rãi là: “Thời gian sẽ trả lời bài hát nào có giá trị…”, nên ngài rất “nhân từ” trong việc kiểm duyệt, ban Imprimatur, đúng nghĩa là một hiền phụ đáng kính.

Đặc biệt đáp lời thỉnh cầu của chúng tôi, Ngài còn trực tiếp viết bài “Những vị tiền phong khởi xướng phong trào hát tiếng Việt tại các địa phận miền Nam” mà chúng tôi hoan hỉ được đăng dưới đây, để quí đọc giả được dịp hiểu rõ những bước đầu của nền Thánh nhạc tại các địa phận miền nam…

Nhân dịp nơi đây, UBTH chúng con xin được dâng lên Đức Cha Phanxicô , lời tri ân thành kính sâu xa của cả UB chúng con.

TTK/UBTNVN

Cho đến năm 1910 tại các địa phận miền Nam chưa có bài hát được phổ nhạc theo qui nhạc Âu Châu để hát trong nhà thờ, bởi thế dịp lễ trọng hay các buổi rước kiệu, người ta chỉ hát những bài hát có sẵn bằng tiếng Latinh hay tiếng Pháp tùy địa phương, giáo dân không được trực tiếp tham gia những lời kinh nguyện đó, thành thử nếu tâm hồn giáo dân có được phấn khởi là nhờ những nghi lễ tôn nghiêm sầm uất bên ngoài mà thôi.

Người khởi xướng bài hát ca đạo bằng tiếng Việt Nam là Cha Phêrô Tự, một nhà văn và thi sĩ. Khi về nhận họ Tân Qui năm 1910, nhờ được rỗi rảnh phần nào, ngài đã bắt đầu phổ nhạc theo cung điệu Âu Châu các bài ca ngợi Trái Tim Chúa Giêsu và Đức Bà, tất cả ngót 100 bài.

Trong việc sang tác này, ngài đã nhờ sự cộng tác rất đắc lực của hai vị linh mục trẻ là cha Gabriel Long và cha Phaolô Đạt, cả hai vị rất có năng khiếu về nhạc Âu Châu, hơn nữa hai vị cùng làm giáo sư tại chủng viện Sàigòn. Nhờ sự sống chung tại chủng viện tạo cơ hội cho công việc sáng tác của hai ngài được dồi dào phong phú nhất thời ấy, và đồng thời bành trướng phong trào hát tiếng Việt trong nhà thờ và các cuộc rước kiệu Mình Thánh và Đức Mẹ.

Lối năm 1918 các ngài cho phổ biến bằng cách in polycopie các bài ca ngợi trái tim và Đức Mẹ, được giáo dân hưởng ứng nồng nhiệt, và khi hát lên các bài ca đó, họ nghe hiểu hết ý nghĩa lời kinh nguyện của mình.

Từ đó ngài bắt đầu sáng tác những bài hát bất hủ như: “Nữa đêm mừng Chúa ra đời…” “Kinh nguyện Chúa Thánh Thần”, “Tôi kính lạy Chúa Giêsu”, “Tán tụng Ngôi cao Thiên Chúa”,vv….Trong cách sáng tác của các ngài, có cái đặc biệt là không bao giờ các ngài đặt ra lời, nhưng chỉ chọn những bài kinh có sẵn trong sách Mục Lục đã được giáo quyền cho phép đọc trong nhà thờ rồi phổ nhạc lên, làm như thế được lợi là tránh được sự kiểm duyệt phiền phức và giáo dân được nghe hiểu rõ rang lời kinh mình đã thuộc trước.

Đang lúc phong trào hát tiếng Việt được bành trướng mãnh mẽ, lối năm 1925, cũng có xuất hiện ít nhiều tác giả nhạc Công giáo gồm tu sĩ và giáo dân, nhóm tu sĩ thuộc dòng Kytô Vương, nhóm giáo dân phần đông là cựu chủng sinh. Các tác giả đi ngược đường lối các linh mục trên, vì họ không lấy nhuững bài kinh đã có sẵn mà phổ nhạc, họ lấy những bài nhạc đã có sẵn bằng tiếng Latinh hay tiếng Pháp, rồi phóng tác các bài đó ra tiếng Việt Nam. Nhiều bài vì tác giả được cảm hứng nên hát lên nghe cũng khá thâm trầm lâm ly. Về bên tác giả giáo dân cũng đưa ra nhiều bài hát được chấp thuận. Trong số có bản “kịch Sinh Nhật” rất được các họ đạo ưa thích cho đến nay.

Đó là chút lịch sử về âm nhạc đạo của các địa phận miền Nam./. 

Patriciô Nguyễn Văn Tiền

(Sưu tầm & Biên soạn)